MADDE BAĞIMLILIĞI NEDİR?
Madde bağımlılığı, vücudun bir ya da birden çok işlevini olumsuz yönde etkileyen maddelerin kullanılması, bu maddelerden zarar görülmesine rağmen bu maddelerin kullanımının bırakılamamasıdır. Madde bağımlısı, her durum ve koşulda maddeyi almak için engellenemeyen bir arzu ve istek duyar. Madde kullanımına ara verdiğinde yoksunluk belirtileri yaşar. Zamanla madde kullanımını ve dozunu arttırır. Zamanının büyük bir dilimini madde arayarak geçirir. Madde bağımlılığından korunmanın en iyi yolu ona hiç başlamamaktır.
BAĞIMLILIK YAPICI MADDELER NELERDİR?
Bağımlılık yapan başlıca maddeler şunlardır:
• Çeşitli uyuşturucular
• Uyarıcı ve hayal gördüren maddeler
• Sigara • Alkollü içecekler
• Reçeteyle alınması gerektiği hâlde doktor kontrolü dışında kullanılan ilaçlar
• Bazı yapıştırıcılar, tiner ve çakmak gazı gibi uçucu maddeler
BİR KİŞİ NE ZAMAN BAĞIMLI SAYILIR?
Bir kişide aşağıda belirtilen maddelerden en az üçü, son 12 aylık zaman diliminde gözlemleniyorsa o kişi bağımlıdır:
• Kullanılan madde miktarının, aynı etkiyi sağlamak amacıyla giderek arttırılması
• Madde kesildiğinde ya da azaltıldığında fiziksel ve ruhsal yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması
• Madde kullanımını denetlemek ya da bırakmak için gösterilen çabanın sürekli boşa çıkması
• Maddeyi sağlamak, kullanmak ya da bırakmak için çok fazla zaman harcanması
• Sosyal, mesleki ve kişisel etkinliklerin madde kullanımı nedeniyle azaltılması ya da tamamen bırakılması
• Fiziksel ya da ruhsal sorunlara yol açmasına rağmen madde kullanımına devam edilmesi
• Kişinin tasarladığından daha fazla madde kullanması
Madde Bağımlılığının Yol Açtığı Sağlık Sorunları Nelerdir?
Madde ile ilişkili bozukluklar, madde kullanım bozuklukları ve maddenin yol açtığı bozukluklar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Maddenin yol açtığı durumlar arasında; esriklik (entoksikasyon), yoksunluk ve maddenin/ilacın yol açtığı ruhsal bozukluklar (psikozla giden bozukluklar, iki uçlu ve ilişkili bozukluklar, depresyon bozuklukları, kaygı bozuklukları, takıntı-zorlantı bozuklukları ve ilişkili bozukluklar, uyku bozuklukları, cinsel işlev bozuklukları, deliryum ve nörobilişsel bozukluklar) yer almaktadır.
Madde kullanım bozukluğu olan kişilerin düşünce ve davranışlarında çeşitli problemler meydana gelebilmektedir. Beynin yapısındaki ve işlevlerindeki değişiklikler, insanlarda yoğun istek duygusuna, kişilik değişikliklerine, alışılmadık hareketlere ve diğer davranışlara neden olmaktadır. Beyin görüntüleme çalışmaları, madde kullanımından dolayı beynin yargılama, karar verme, öğrenme, hafıza ve davranışsal kontrol ile ilgili alanlarında değişiklik yaşandığını göstermektedir. Ayrıca bağımlı kadınların bebeklerinde yeni doğan yoksunluk sendromu görülebilmektedir.